Türkiye Mimar ve Mühendis Odaları Birliği (TMMOB) Mersin İl Koordinasyon Kurulu (İKK), Balıkçı Barınağı’nın taşınması ile ilgili, Çamlıbel’deki mevcut Balıkçı Barınağı’nda bir basın açıklaması yaptı. Açıklamaya; TMMOB Mersin İKK Genel Sekreteri Seyfettin Atar ile Jeoloji, Çevre, Elektrik, Peyzaj ve Şehir Plancıları Odalarının temsilcileri katıldı. Çevredeki balıkçıların da destek verdiği açıklamada; meslek odaları ve uzmanlarca hazırlanan rapor ile ilgili kamuoyuna bilgi verildi.
ÇAMLIBEL’DE HİZMET EKSİK
İKK Genel Sekreteri Atar, raporla ilgili yaptığı açıklamada; modern balıkçı barınaklarına sahip olmanın Mersin balıkçılık sektörü açısından en önemli sorunlardan biri olduğunu vurgulayarak, “Hem kent merkezindeki Balıkçı Barınağının hem de Karaduvar’daki Balıkçı Barınağının mevcut durumu Mersinde ‘balık kültür’ ve ‘balıkçılık sektörünün’ gelişmesinin önündeki en önemli engellerden biridir. Her iki barınak da hem toplumun hem de balıkçının ihtiyaçlarını karşılamaktan çok uzaktadır. Bu anlamda Mersin kentinin balıkçı barınağı sorununa sırtını dönmesi veya balıkçıları görmezden gelmesi asla düşünülemeyecek bir konudur. Geleneksel barınak olarak kullanılan mevcut liman rıhtımlarını ticari balıkçıların boşaltmaları istenilmektedir. Balıkçı barınağı olarak bilinen Çamlıbel rıhtım ve iskeleleri kooperatif verilerine göre 125 ticari 280 amatör balıkçı gemi ya da teknesine, 7-8 adet restoran ve gezinti gemisine ev sahipliği yapmaktadır. Bununla birlikte bu gemilere verilen hizmetler modern bir balıkçı barınağında olması gereken standartların oldukça altındadır. Liman hizmetlerinin eksikliği sadece balıkçıları zor durumda bırakmakla kalmamakta, aynı zamanda kent halkının deniz ve balık kültürünü edinmelerini, dolayısıyla önemi yadsınamayacak denizine, denizel canlı kaynaklarına ve bu kaynağı sofralarına getiren başta balıkçılar olmak üzere sektör çalışanlarına karşı sorumluluklarını yerine getirmelerini engellemektedir” dedi.
“BALIK HALİ YOK”
Balıkçıların mevcut barınaktaki sorunlarına da değinen Seyfettin Atar, sorunları şöyle sıraladı; “Ürünün açık artırma usulü ile satılabileceği bir mekan olmadığı için değerinin altında satılıyor olması büyük bir sorundur. Sayıları 40-50 arasında değişen 12 metreden büyük gemilerin yaklaşık 4’te üçü ürününü daha önceden borçlu oldukları kabzımallara göndermekte ve verilen fiyata razı olmaktadır. Olması gereken limana gelen ürünün kooperatif tarafından açık artırma usulü ile satılması ve ürünün en yüksek değeri veren alıcıda kalmasıdır. Bu sistemin en büyük avantajı balıkçılığın ekonomik sürdürülebilirliğine hizmet etmesidir. Ayrıca doğal stoktan çekilen ürün kayıt altına alınmış, yasal kriterlere uygunlu denetlenmiş, kooperatif payı ve vergi miktarı belirlenmiş olacaktır.
“ÇEKEK YERİ YOK”
Bir diğer sorun çekek yeri olmamasıdır. Balıkçı gemilerinin sualtındaki kısmının bakım onarımı için tercihen yılda bir kez karaya çekilmesi gerekmektedir. Donanımlı bir barınağın bu hizmeti verebiliyor olması gerekir.
İşçi güvenliği de yine önemli bir sorundur. Mevcut barınakta yeterli rıhtım ve iskele yoktur. Bu nedenle özellikle büyük gemiler birbiri üzerine yanaşmaktadır. Limanda yeterli aydınlatma da olmadığı için karanlıkta balığını rıhtımdaki kamyona yüklemeye çalışan balıkçılar sayıları yediye kadar çıkabilen diğer gemilerin üzerinden geçmek zorundadır. Aradaki gemilerin zemini kaygan, ambar kapakları açık olabilmekte ve geçiş esnasında önemli kazalara sebebiyet verebilmektedir.
Ayrıca barınakta manevra ve seyir güvenliği de uygun şartlarda değildir. Özellikle sezon başında ürün indirmek için ve kış aylarında fırtınadan kaçmak için Mersinli gemilerin haricindeki balıkçı gemileri de çok iyi tanımadıkları barınağı kullanmak zorundadır. Rıhtımın yeterli olmaması sebebiyle özellikle bu gemiler barınağın ortasına demirlemektedirler. Bazen de rıhtıma yakın bağlamış bir gemi limandan çıkmak için üzerine yanaşmış tüm gemileri hareket ettirip dar alanda manevra yapmak zorunda kalabilir. Rüzgarın kuvvetli olduğu zamanlarda bu önemli manevra sıkıntılarına sebep olmaktadır.
“BALIK KONTROL LABORATUARU YOK”
Balık kontrol yeri olmaması. Denizel canlı kaynakların ve bir istihdam kaynağı olarak balıkçılığın sürdürülebilir olması için veriye dayalı olarak yönetilmesi gerekmektedir. Bunun için arzu edilen, her karaya çıkış noktasında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı ve 24 saat kontrol ve kayıt hizmeti yürüten bir ofis ve balık ölçüm laboratuvarına ihtiyaç vardır. Mevcut barınakta bu kayıt ve kontroller sağlıklı yapılamamaktadır. Toplanan veri genellikle balıkçı beyanına dayanmaktadır. Vergi, yasak ve ceza endişesi yaşayan birçok balıkçı tam bir kontrol olmadığı için gerçek dışı beyanda bulunabilmekte ve maalesef balıkçılığımızın yönetiminde doğruluğu kuşkulu bu veriler kullanılmak zorunda kalınmaktadır.
“BALIKÇILAR ULAŞILABİLİR OLMALI”
Kent halkının taze ve ucuz balıkla buluşamaması da bir başka sorundur. Su ürünleri besin değerleri yüksek gıdalardır. Doğadan toplanılarak tüketilen nadir besinlerdendir. Taze tüketilmeleri gıda güvenliği açısından kritik önem taşır. Bu nedenle ürünün karaya çıktığı noktada ve fazla el değiştirmeden satılabiliyor olması kent halkına verilen önemli bir hizmettir. Çünkü ürün tazedir ve aracılar azaldığı için ucuzdur. Bu hizmeti alan halk denizine, balığına ve balıkçısına sahip çıkmayı öğrenir. Mevcut barınak buna imkan tanımamaktadır. Barınak halkın kolay erişebileceği bir mekanda ise bu hizmeti verebilir”.
“BİZ OLMADAN ÇÖZÜM OLMAZ”
Mersin kentinin önemli bir sorunu olan Balıkçı Barınağı konusunda Mersinli aktörlerin dahil olmadığı bir çözüm üretme biçiminin yöntem açısından gelecekte daha büyük sorunlar oluşturmaya aday olduğunu da söyleyen Mersin İKK Genel Sekreteri Seyfettin Atar, bu durumun sorun çözmekten ziyade sorun üretmeye açık bir yöntem olduğunu aktardı. Barınağın taşınması ile ilgili yetkinliği sınırlı bürokratlar tarafından ve az sayıda değişken dikkate alınarak Yeni Balıkçı Barınağı’nın yeri ile ilgili alternatifler belirlendiği bilgisine ulaştıklarını kaydeden Atar; bu alternatiflerden biri üzerinde çalışmaların devam ettiğinin görüldüğünü söyledi.
“YENİ YER DE UYGUNSUZ”
Yapılan konum belirleme çalışmalarında 6 alternatifin belirlendiğini anımsatan Atar, bunları şöyle sıraladı; “Mersin Yat Limanı batısı, Mezitli Deresi doğusu, Mezitli Deresi batısı, Viranşehir-Soli Antik Kenti, Soli Antik Kenti batısı ve Davultepe Orman Kampı civarı”. Bunlardan Soli Antik Kenti batısındaki alternatifin uygun görüldüğünü ancak çalışmaların ön raporda uygun görülmeyen Mezitli Deresi doğusunda devam ettirildiği de vurgulayan Atar, “Bu her ne kadar yetersiz de olsa yapılan yer belirleme çalışmalarının hiç bir öneminin olmadığını ve bu tür büyük yatırım kararlarının keyfe keder verildiğini göstermektedir. Yapılacak balıkçı barınağının çevresel etkileri konusunda da yeterince değerlendirme yapılmamıştır. Yapılması planlanan balıkçı barınağının olası çevresel etkilerinin aşağıdaki maddeler çerçevesinde yaşanması öngörülmekte ve önemli soruların cevaplarının verilmesi gerektiğine inanılmaktadır.
BU SORULAR CEVAP BEKLİYOR
Proje alanı içindeki su ortamında kazı, dip taraması vb. işlemler sonucunda deniz ve kara ortamında yaşanacak kirlilikler ve canlıların yok olabileceği değerlendirilerek alan tespiti ile ilgili bu konu hakkında bilimsel çalışmalar yapıldı mı? Proje kapsamında canlıların özel yaşama alanları göz önüne alındı mı? Proje Alanı ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü (hava, su, toprak), Deniz Suyunun Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği: Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterleri ve Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği Ekine göre Bakanlıktan Yeterlik/Ön Yeterlik Belgesi almış laboratuarlara son altı ay içerisinde yaptırılan analiz sonuçlarının değerlendirilip balıkçı barınağı alanının uygun olup olmadığı tespiti yapıldı mı? Proje alanının doğal afet durumu nedir? Yapılması düşünülen saha, dolgu alanı olan ve her yıl sahil şeridinde çökmeler meydana gelen bir alanda balıkçı barınağının inşasının yapılması doğru mudur? Proje Alanı ve Etki Alanının Hidrolojik Özellikleri ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debilerinin uygunluğu bilimsel analizler yapılarak projeye etkilerinin nasıl olacağı değerlendirildi mi? Kara ve Deniz Ortamındaki Flora ve Yaşam Alanlarının tespiti: arazide gözlem, anket ve görüşme sonucu tespit edilen türler ile literatürden alınan türlerin ayrı ayrı belirtilmesi, arazi çalışmasının vejatasyon döneminde yapılması, çalışma yönteminin verilmesi, flora elemanlarının tümünü kapsayacak şekilde Familya, Cins, Tür, Türkçe Adları, Endemizm Durumu, Fitocoğrafik Bölge, Tehlike Kategorileri, ulusal mevzuat ve uluslar arası sözleşmeler kapsamında Koruma Statüleri ile ilgili elde edilen verilerin tablo halinde düzenlenmesi, önemli bitki alanlarına ilişkin bilgi verilmesi gerekmektedir. Bu bilgilere yönelik çalışmalar yapıldı mı? Arazinin hazırlanması ve yapılacak işler kapsamında nerelerde, ne kadar alanda ve ne miktarda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı malzemenin nerelere taşınacağı, nerelerde depolanacağı veya hangi amaçlar için kullanılacağı inşaat başlamadan önce kamu oyuyla paylaşıldı mı? İnşaat ve işletme aşamasındaki katı atıkların cinsi (evsel nitelikli katı atıklar, yatlardan kaynaklanan atıklar, tamir ve bakımından kaynaklanacak atıklar vb.), miktarı ve bertaraf yöntemleri, yerüstü ve yeraltı sularına olan etkileri değerlendirildi mi? Deniz ortamında olası bir hafriyat atık oluşumunda hafriyat atığının niteliğinin tehlikeli atık statüsünde olması halinde bu atıkların nasıl değerlendirileceği öngörüldü mü? veya bu atıklarla ilgili önceden bir çalışma yapıldı mı? İnşaat ve işletme aşamasında oluşacak gürültü ve alınan/alınacak önlemler inşaat ve işletme aşamasında oluşacak emisyon kaynakları ve alınan/alınacak önlemler (dolgu malzemesinin taşınması, boşaltılması ve depolanması, işletme aşamasında iskeleye gelecek yük tiplerine bağlı olarak yükleme, boşaltma, taşınma gibi faaliyetler sırasında hakim rüzgar etkisiyle oluşabilecek tozlanma vb.) hesaplandı mı? inşaat aşamasında su altında ve üzerinde yapılacak çalışmaların ve işletme aşamasında yapılacak çalışmaların deniz ortamına ve denizdeki ekosisteme ektileri değerlendirildi mi? Projenin tamamlanması sonrasında su sirkülasyonu doğal akışının nasıl etkileneceği ve akıntı sirkülasyon-su kirliliği İlişkisinin irdelenmesin yapıldı mı?
AMATÖR BALIKÇILARA YENİ BİR ALAN AÇILMALI
Yapılan etüt çalışmalarında yapım işine ait teknik analizler dışında, mevcut profesyonel balıkçı sayısı, Çamlıbel ve Karaduvar’daki balıkçı barınakların kapasiteleri, bu barınakların kapasitelerinin arttırılmasının mümkün olup olmadığı gibi temel sorulara yanıt aramak yerine doğrudan bir yeniden yapım işinin düşünülmesi projenin bir diğer yetersizliğidir.
Çamlıbel Balıkçı Barınağında esas yoğunlu yaratan ve profesyonel balıkçılar açısından durumu zorlaştıran esas etkenlerden birinin amatör balıkçılar olduğu, amatör balıkçılara dönük yeni bir tesis üretmenin hem daha ucuz hem de bu tür mekanların ihtiyaç duyduğu geri hizmetler nedeniyle daha kolay olduğu hem de amatör balıkçı barınaklarının çevresiyle daha kolay ilişki kurabildiği (çevre kirliliği, koku vs) göz ardı edilmiştir.
Balıkçı barınaklarının hem barınak içi işletme örgütlenmesi hem de barınağı işler halde tutan balıkçıların özgün sosyo-ekonomik koşulları dikkate alınarak planlanması gerekmektedir. Balıkçı barınakları içinde bulundukları balıkçı kasabasıyla veya ona hayat veren balıkçılar ile anlamlıdır. Mevcut barınağı kullanan balıkçıların önemli bir kısmı kooperatif isminden de anlaşılacağı gibi Kültür, Barış ve Gazi Mahallelerinde ve Bahçelievler’de ikamet etmektedir. Balıkçıların çoğunun özel aracı yoktur ve toplu taşıma araçlarının çalışmadığı saatlerde de (genellikle sabah gün doğmadan) denize çıkmaları gerekmektedir. Mevcut barınakta ulaşım genellikle yürüyerek ya da bisikletle sağlanmaktadır. Yeni yapılacak olan barınağın yerinin de hem balıkçılar hem de denize ve balığa hevesli kent halkı tarafından kolay ulaşılabilecek mesafede olması önemlidir.
“FESTİVALLER İLE BARINAĞIN CAZİBESİ ARTTIRILABİLİR”
Ayrıca balıkçı barınağının yapılması planlanan alan bugün yoğun şekilde konut kullanımlarının yer aldığı bir alanın hemen güneyinde yer almaktadır. Balıkçı barınağının içinde yürütülecek olan çalışmalar (bakım, onarım, balık satışı vb) ve barınağın yaratacağı yoğun ticari hareketlilik çevresi açısından olumsuz koşullar doğuracaktır. Balıkçı barınağının mekansal tasarımının çevre ile olan ilişkisinin düşünülmeden yapılması ile barınağın kente eklemlenmesinde ciddi sorunlar doğuracaktır. Bununla birlikte barınak duvarları bir grafiti festivali yada barınakta olta balıkçılığı müsabakalarına düzenlenerek, barınak bir çekim merkezi haline de getirebilir.
“YENİ BR MARİNA VAKASI OLMASIN”
Tüm bu başlıklar yanında Çamlıbel’deki balıkçı barınağının bundan sonraki durumu da ayrı bir değerlendirme konusudur. Barınak, mevcut balıkçılar başka bir barınağa taşındıktan sonra yeni bir ‘Marina’ vakasına dönüşebilir. Bu tür kamusal kullanımların özel ve prestijli olanlara dönüşmesi hem kamusal niteliğinin zarar görmesine neden olacak, hem de merkezdeki mevcut ticari hizmetler üzerinde olumsuz etkiler yaratacaktır. Bu gün Mersin Forum AVM ve Mersin Marina gibi yeni ticari odakların kent merkezi üzerindeki olumsuz etkileri gözler önündedir. Mersin büyük ölçekli ticari zincirler karşısında küçük ölçekli yerel ticaret unsurlarını koruyacak stratejileri bir an önce gündemine almalıdır.
Eğer balıkçılar geleneksel barınaklarından çıkartılmak isteniyorlarsa, boşalttıkları mekan için planlanan yapılaşmayı bilme hakları vardır. Mevcut limanın balıkçılar için sadece fiziksel değil aynı zamanda duygusal önemi vardır. Orası balıkçıların fırtınadan kaçıp sığındıkları adı üzerinde barınaklarıdır.
Kentimize çağdaş niteliklere sahip bir balıkçı barınağının yapılması, bu engellerin ortadan kaldırılması yönünde atılacak önemli ve doğru bir adımdır. Dikkat edilmesi gereken nokta, bu yatırımın en doğru şekilde kurgulanması ve hayata geçirilmesidir. Bu da ancak tüm paydaşların uzmanlık ve sorumluluk alanlarında gerekli incelemeleri yapmaları ve sürece katkı koymalarıyla mümkün olacaktır” diye konuştu.
